Najważniejsze zmiany w projekcie ustawy o prawach konsumenta
Rządowy projekt ustawy o prawach konsumenta (druk nr 2076)
Podmioty, których dotyczy wprowadzana regulacja | Dane ilustrujące wielkość i dynamikę danego sektora | Obecny stan prawny | Proponowane rozwiązania |
Strony umów o charakterze konsumenckim zawieranych w okolicznościach typowych (w lokalu przedsiębiorstwa) | Łączna wartość sprzedaży detalicznej w Polsce to ok. 650 mld zł.
Udział żywności, napojów (bezalkoholowych i alkoholowych) oraz wyrobów tytoniowych – zwykle kupowanych w, tradycyjnych’ okolicznościach to ok. 36%. W ostatnich latach rynek charakteryzuje się relatywnie stałą dodatnią dynamiką na poziomie ok. 3% rocznie (szczególnie wysoką w sektorze towarów konsumpcyjnych nieżywnościowych). Za: GUS, Rynek wewnętrzny w 2011 |
Przedkontraktowe obowiązki informacyjne regulowane w prawie europejskim dotyczyły jedynie umów zawieranych w okolicznościach nietypowych oraz umów szczególnych (np. umowa o zorganizowaną podróż, timeshare, umowa kredytu konsumenckiego). | Przedsiębiorca zobowiązany będzie do udzielania konsumentowi określonych informacji w jasny i zrozumiały sposób, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności. Lista tych informacji będzie dość rozbudowana i obejmie m.in. główne cechy rzeczy i usług (świadczenia), dane identyfikujące przedsiębiorcę, łączną cenę lub wynagrodzenie wraz z podatkami bądź sposób, w jaki obliczana ma być cena, czy czas trwania umowy.
Bez wątpienia wygeneruje to koszty wynikające z opracowania i aktualizowania takich informacji. [Nie wymaga się stosowania do umów, które dotyczą transakcji w bieżących sprawach życia codziennego i które są wykonywane natychmiast po zawarciu umowy.] |
Strony umów o charakterze konsumenckim zawieranych w okolicznościach nietypowych (poza lokalem przedsiębiorstwa) | OBOWIĄZKI PRZEDKONTRAKTOWE:
Przedsiębiorca zobowiązany jest jedynie do poinformowania konsumenta o istniejącym prawie do odstąpienia od umowy. OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z ZAWIERANIEM UMOWY Zgodnie z art. 3 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów, przedsiębiorca, w przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, zobowiązany jest poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy, wręczyć wzór oświadczenia o odstąpieniu oraz pisemne potwierdzenie zawarcia umowy. |
OBOWIĄZKI PRZEDKONTRAKTOWE:
Nowy katalog obejmie informacje dotyczące m.in. głównych cech rzeczy i usług (świadczenia), danych identyfikujących przedsiębiorcę, pełny adres pocztowy i inne dane umożliwiające nawiązanie kontaktu z przedsiębiorcą, łączną cenę lub wynagrodzenie wraz z podatkami, bądź sposób, w jaki obliczana ma być cena lub wynagrodzenie, koszt środka porozumiewania się na odległość w celu zawarcia umowy, warunki płatności, dostarczenia, wykonania, płatności, informację o istniejącym prawie do odstąpienia, o jego braku oraz okolicznościach, w których konsument może je utracić, oraz informację o konieczności poniesienia przez konsumenta kosztu zwrotu rzeczy. Wszystkie informacje udzielone przed zawarciem umowy będą jej częścią i ich treść nie będzie mogła zostać zmieniona, chyba że zgodzą się na to strony umowy. OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z ZAWIERANIEM UMOWY Zgodnie z nowymi przepisami, w przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca obowiązany będzie do przedstawienia informacji przedkontraktowej na papierze, lub – o ile konsument wyrazi na to zgodę – na innym trwałym nośniku (bez wątpienia wygeneruje to koszty wynikające z opracowania i aktualizowania takich informacji, jednak możliwość realizacji przedmiotowych obowiązków, za zgodą konsumenta,przez przesłanie ich np. pocztą elektroniczną należy uznać za rozwiązanie minimalizujące te koszty). W tej samej formie przedsiębiorca zobowiązany będzie przekazać konsumentowi egzemplarz zawartej umowy lub potwierdzenie zawarcia umowy. Ponadto, jeżeli konsument zażąda rozpoczęcia świadczenia usług w czasie na odstąpienie od umowy, zobowiązany będzie do wyraźnego zgłoszenia takiego żądania. [Proponuje się wyłączenie umów, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczającej 50 zł (wysokość tej kwoty została ustalona z uwzględnieniem poziomu zamożności polskich konsumentów). Rozwiązanie takie nie spowoduje dodatkowych kosztów dla przedsiębiorców, gdyż obecnie obowiązująca kwota wyłaczenia jest nawet niższa – wynosi równowartość 10 euro.] |
|
Strony umów o charakterze konsumenckim zawieranych w okolicznościach nietypowych (na odległość) | Wartość rynku e-commerce w Polsce w roku 2012 oszacowano na ok. 21,5 mld zł, co stanowi 3,8%. wartości całego rynku sprzedaży detalicznej w Polsce.
Sektor notuje dynamiczny wzrost (ponad dwuipółkrotny w ostatnich 5 latach). Na rynku pod własną domeną działało ok. 16 tys. podmiotów (2011). Za: J. Skorupska Raport E-commerce 2012 |
OBOWIĄZKI PRZEDKONTRAKTOWE:
Przedsiębiorca zobowiązany do udzielenia informacji o: 1. imieniu i nazwisku (nazwie), adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany, 2. istotnych właściwościach świadczenia i jego przedmiotu, 3. cenie lub wynagrodzeniu obejmującym wszystkie ich składniki, a w szczególności cła i podatki, 4. zasadach zapłaty, 5. kosztach oraz terminie i sposobie dostawy, 6. prawie do odstąpienia od umowy, 7. kosztach wynikających z korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli są one skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy, 8. terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie albo wynagrodzeniu mają charakter wiążący, 9. minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenia ciągłe lub okresowe, 10. miejscu i sposobie składania reklamacji, 11. prawie wypowiedzenia umowy o świadczenie ciągłe lub okresowe, jeżeli umowę zawarto na czas nie oznaczony lub na okres dłuższy niż rok. OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z ZAWIERANIEM UMOWY W odniesieniu do umów zawieranych na odległość obowiązki przedsiębiorcy obejmują obecnie obowiązek przekazania określonych informacji, przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, najpóźniej w chwili złożenia propozycji umowy (art. 9 ust. 1 ustawy) oraz potwierdzenia tych informacji na piśmie najpóźniej w momencie rozpoczęcia świadczenia (art. 9 ust. 3 ustawy). |
OBOWIĄZKI PRZEDKONTRAKTOWE:
Katalog obowiązków informacyjnych przy zawieraniu umów konsumenckich w okolicznościach nietypowych zostanie ujednolicony – w przypadku umów zawieranych na odległość będzie taki jak w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa – patrz powyżej. OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z ZAWIERANIEM UMOWY Przedsiębiorca zobowiązany będzie do udzielenia lub udostępnienia informacji przedkontraktowych konsumentowi w sposób odpowiadający wykorzystywanym środkom porozumiewania się na odległość, a po zawarciu umowy potwierdzenia zawartej umowy, na trwałym nośniku, w rozsądnym czasie po zawarciu umowy, najpóźniej w chwili dostarczenia towarów bądź przed rozpoczęciem świadczenia usługi. Treść (zawartość) potwierdzenia wskazana będzie w przepisach. Ponadto wprowadzone zostaną szczególne przepisy, dotyczące umów zawieranych przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, przewidującego ograniczoną przestrzeń lub czas na przedstawienie informacji (np. umowy zawierane przez telefon). Przedsiębiorca zobowiązany będzie do dostarczenia konsumentowi potwierdzenia zawarcia takiej umowyna trwałym nośniku w rozsądnym terminie po zawarciu umowy na odległość, a najpóźniej w chwili dostarczenia towarów lub rozpoczęcia świadczenia. Treść takiego potwierdzenia zostanie określona w przepisach. Rozwiązanie to wydaje się konieczne, ze względu na fakt, że w odniesieniu do umów zawieranych w tym trybie dochodzi do częstych nadużyć (w pierwszym półroczu 2013 r. UOKiK w sprawach dot. tego typu nadużyć wszczął postępowania przeciwko 7 operatorom w oparciu o ok. 200 skarg zgłoszonych przez konsumentów). Ponadto, jeżeli umowa, która ma być zawarta na odległość, nakłada na konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca zobowiązany będzie do jasnego przedstawienia konsumentowi określonych informacji bezpośrednio przed złożeniem zamówienia. Bez wątpienia proponowane rozwiązania, poszerzające katalog obowiązków informacyjnych, zwiększą koszty wynikające z opracowania i aktualizowania przedmiotowych informacji, jednak możliwość realizacji przedmiotowych obowiązków, przez przesłanie informacji pocztą elektroniczną należy uznać za rozwiązanie minimalizujące te koszty |
Strony umów o charakterze konsumenckim zawieranych w okolicznościach nietypowych – odstąpienie od umowy | W obecnym stanie prawnym w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli konsument nie został poinformowany o prawie do odstąpienia od umowy może od umowy odstąpić w terminie 10 dni od uzyskania wiedzy o przysługującym mu prawie, nie później jednak niż 3 miesiące od wykonania umowy; natomiast w odniesieniu do umów zawieranych na odległość termin na odstąpienie od umowy wynosi 3 miesiące i liczy się od dnia wydania rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia usługi – od dnia jej zawarcia. | Ujednolicona i doprecyzowana zostanie regulacja prawa odstąpienia od umowy, przysługującego konsumentowi w przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Prawo to będzie przysługiwało konsumentowi przez okres 14 dni. Wprowadzone zostaną również nowe szczegółowe zasady obliczania terminu na odstąpienie. Ulegnie zmianie termin na odstąpienie od umowy w sytuacji, kiedy przedsiębiorca nie udzielił konsumentowi informacji o prawie odstąpienia od umowy: termin ten będzie upływał 12 miesięcy po upływie podstawowego terminu 14 dni.
Wprowadzona zostanie możliwość skorzystania z jednolitego formularza odstąpienia od umowy zawartej w okolicznościach nietypowych, którego wzór ujęty będzie w przepisach – przyczyni się to do redukcji kosztów związanych z odstąpieniem od umowy. Ponadto oczekuje się, że ujednolicenie przepisów w zakresie odstąpienia od umowy będzie wiązało się z ograniczeniem kosztów wynikających z potencjalnych sporów na tym polu. |
|
Konsumenci i przedsiębiorcy – inne istotne kwestie | Wprowadzony zostanie również szereg przepisów dotyczących sposobu prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę, które mogłyby wiązać się z wygenerowaniem nieuzasadnionych kosztów dla konsumenta:
1. zakaz pobierania przez przedsiębiorców od konsumentów opłat w związku ze stosowaniem określonych sposobów płatności, które są wyższe od kosztów poniesionych przez przedsiębiorców w związku z korzystaniem z tych sposobów płatności, 2. brak obowiązku płacenia przez konsumenta w kontaktach z przedsiębiorcą dotyczących zawartej umowy opłaty wyższej niż za zwykłe połączenie telefoniczne, jeżeli przedsiębiorca posiada linię telefoniczną, przeznaczoną do takich kontaktów, 3. konieczność uzyskania wyraźnej zgody konsumenta na każdą dodatkową płatność, oprócz uzgodnionego wynagrodzenia za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy, zanim konsument zostanie związany umową. Jeżeli przedsiębiorca nie uzyska wyraźnej zgody, lecz założy jej istnienie przez stosowanie domyślnych opcji, które konsument musi odrzucić w celu uniknięcia dodatkowe płatności, konsument będzie miał prawo żądać zwrotu tej płatności. |
||
Konsumenci dochodzący roszczeń i przedsiębiorcy ponoszący odpowiedzialność za jakość rzeczy sprzedanej | W chwili obecnej w Polsce funkcjonują trzy reżimy odpowiedzialności za jakość sprzedanej rzeczy: regulacja kodeksowa dotycząca rękojmi za wady; regulacja zawarta w ustawie o sprzedaży konsumenckiej dotycząca niezgodności towaru z umową, obejmująca swym zakresem wskazane w tejże ustawie towary konsumenckie; regulacja przewidziana w Konwencji Wiedeńskiej o Międzynarodowej Sprzedaży Towarów.
Regulacja dotycząca obrotu konsumenckiego oceniana jest jako w dużym zakresie mniej korzystna dla kupującego niż regulacja kodeksowa. |
Wprowadzona zostanie jednolita regulacja odpowiedzialności sprzedawcy za jakość rzeczy sprzedanej (z tytułu rękojmi), przy przyjęciu pewnych odrębności dla umów, w których sprzedawcą jest przedsiębiorca, a kupującym jest konsument. Doprowadzi to do wyrównania poziomu ochrony na obszarach, gdzie w chwili obecnej konsument jest upośledzony w porównaniu do kupujących przedsiębiorców i osób nie będących konsumentami. W odniesieniu do umów zawieranych między przedsiębiorcami przepisy o rękojmi, tak jak dotąd, będą miały charakter dyspozytywny, a więc możliwe będzie odmienne uregulowanie w umowie odpowiedzialności sprzedawcy za jakość rzeczy sprzedanej.
Ponadto, przywrócone zostanie stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego w odniesieniu do gwarancji udzielanej w ramach sprzedaży, gdy kupującym jest konsument. Jeżeli w ramach realizacji uprawnienia z gwarancji nie dojdzie do usunięcia wady, konsument (zakładając, że jest to wada, za którą odpowiada sprzedawca) może dochodzić uprawnień z rękojmi. Zastosowana zostanie definicja wady obejmującaniezgodność towaru z umową (w przypadku umowy sprzedaży konsumenckiej na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktowane będą publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela – w tym reklama). Rzecz sprzedana mieć będzie wadę także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy (lub producenta). Oczekuje się, że ujednolicenie reżimu odpowiedzialności za jakość sprzedanej rzeczy będzie mieć korzyści także dla przedsiębiorców i przyczyni się do redukcji kosztów związanych z dochodzeniem roszczeń z tego tytułu. |
|
Przedsiębiorcy dochodzący roszczeń regresowych w łańcuchu sprzedawców | Odpowiedzialność poprzedników w łańcuchu sprzedawców oparta będzie na rękojmi (w okresie 2 lat od wydania rzeczy), na zasadach ogólnych (art. 471 kc) oraz na szczególnym regresie uregulowanym w nowym Dziale II1 w Tytule XI „Sprzedaż”.
Dochodzenie regresu (roszczenie powstające z chwilą zaspokojenia konsumenta) obejmować będzie naprawienie szkody poniesionej na skutek zaspokojenia konsumenta ze względu na wadę, za której powstanie sprzedawca końcowy nie odpowiada. Przyjęte zostanie domniemanie istnienia wady na każdym etapie łańcucha sprzedaży. Należy oczekiwać, że ujednolicenie przepisów regulujących dochodzenie roszczeń w łańcuchu sprzedawców, przyczyni się do obniżenia kosztów dochodzenia takich roszczeń. |