Zmiana ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskie

W dniu 27 lutego 2014r. weszła w życie USTAWA z dnia 12 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Zmiana ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej ma na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2012 r. (sygn. akt SK 11/12), stwierdzającego niezgodność art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418, z późn. zm.; dalej jako: ustawa rekompensacyjna) z Konstytucją.
Sentencja powołanego rozstrzygnięcia została opublikowana w Dz. U. z 2012 r. poz. 1195 (data publikacji: 30 października 2012 r.).
2. Przedmiot i istota wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Trybunał orzekł, że art. 2 pkt 1 ustawy rekompensacyjnej w zakresie, w jakim uzależnia prawo do rekompensaty od zamieszkiwania w dniu 1 września 1939 r. na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, narusza gwarancję płynącą z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
2.2. Odwołując się do swych wcześniejszych wypowiedzi (por. wyroki w sprawach oznaczonych sygn. akt K 33/02 i K 2/04), a także do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (sprawa Broniowski przeciwko Polsce, skarga nr 31443/96), Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że układy republikańskie nie ustanowiły podstawy do dochodzenia roszczeń przez zabużan, lecz były jedynie źródłem „uzasadnionych oczekiwań” po ich stronie. „(…) przyrzeczona [w umowach republikańskich] kompensacja miała przede wszystkim cechy świadczenia «pomocowego» o charakterze w pierwszej kolejności socjalnym (a nie tylko odszkodowawczym), umożliwiającego obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej ponowny start życiowy po utracie mienia pozostawionego poza nowymi granicami państwa polskiego (…). Nie miała [ona] i nadal nie ma natury i cech [czystego] odszkodowania (w znaczeniu cywilnoprawnym) za mienie wywłaszczone de facto (lub bez podstawy prawnej), ale charakter sui generis (…) pomocy majątkowej dla obywateli polskich, którzy objęci zostali przemieszczeniem na terytorium państwa polskiego w jego powojennych granicach.”
Zarówno przed wejściem w życie ustawy rekompensacyjnej, jak i na jej gruncie uprawnienia zabużan (poprzednio realizowane wyłącznie w formie zaliczenia na poczet ceny sprzedaży nieruchomości należącej do Skarbu Państwa albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego lub sprzedaży budynków, a obecnie również w formie świadczenia pieniężnego) były poddane reżimowi publicznoprawnemu, co przejawia się przede wszystkim w tym, że uprawnienia te muszą zostać potwierdzone na drodze administracyjnej i nie mogą być przedmiotem obrotu między podmiotami prawa prywatnego. Ich natura pociąga za sobą także możliwość wprowadzania ograniczeń, m.in. ze względu na interes publiczny i barierę zdolności realizacyjnych państwa, będącego – stosownie do art. 1 Konstytucji – dobrem wspólnym. Zachodzi przy tym potrzeba dynamicznego ujmowania powinności kompensacyjnych w miarę upływu czasu, a to głównie z uwagi na wspomniany już, a przeważający w tym zakresie, element socjalny (pomocy dla obywateli przesiedlonych)

W nowelizacji ustawy wprowadzono przepis przejściowy, którego celem jest stworzenie zainteresowanym osobom możliwości wznowienia postępowania (art. 2 ust. 1). Naturalnie odnosić się to będzie tylko do tych osób, których sprawy zostały rozstrzygnięte negatywnie ze względu na niekonstytucyjny warunek domicylu. W opinii projektodawcy, proponowany termin 6 miesięcy (w porównaniu zwłaszcza z terminem przewidzianym w art. 145a § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego) jest przy tym na tyle długi, że złożenie wymaganego wniosku przed jego upływem będzie jak najbardziej realne. Jednocześnie, aby uniknąć ewentualnych kontrowersji i rozbieżności w orzecznictwie, a także efektu „nakładania się procedur”, wyraźnie wyłączono stosowanie przepisów dotyczących wznowienia postępowania przed sądami administracyjnymi, w tym art. 272 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Otwarcie drogi do ponownej weryfikacji prawomocnych rozstrzygnięć w sprawach, w których niekonstytucyjna przesłanka domicylu stanowiła podstawę odmowy potwierdzenia prawa do rekompensaty wymaga ustosunkowania się również do sytuacji tych osób, które nie wystąpiły w prawem przewidzianym terminie, czyli do dnia 31 grudnia 2008 r., o wydanie decyzji w trybie art. 5 ust. 3 ustawy rekompensacyjnej, a spełniają przesłanki z art. 2 ust. 1 w projektowanym brzmieniu (art. 2 ust. 2 projektu). Przyjęcie takiego rozwiązania znajduje niewątpliwie wsparcie w konstytucyjnej zasadzie równości. Trudno byłoby bowiem uzasadnić odmienne traktowanie podmiotów, którym można przypisać takie same cechy relewantne, tylko z tego powodu, że niektóre osoby zainteresowane nie złożyły stosownego wniosku, podczas gdy obowiązująca ustawa w istocie nie stwarzała im możliwości skutecznego dochodzenia swoich praw. Ustawodawca nie może powoływać się na to, że obywatele uchybili terminowi zawitemu, jeśli dopiero po jego upływie i do tego w reakcji na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostaje wyeliminowana poważna wada ustawy przesądzająca o przysługiwaniu owym osobom określonych roszczeń. W tym kontekście zresztą zasadne staje się także przywołanie zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Termin sze sześciomiesięczny do wznowienia postępowania mija w dniu 27 sieprnia 2014r.

Share On Facebook
Share On Twitter
Share On Linkedin

Add a Comment