Sposoby dochodzenia roszczeń przez byłych właścicieli tzw. gruntów warszawskich
Wnioski dekretowe i sposoby ich rozpoznawania
Zgodnie z art. 7 ust.1 dekretu dotychczasowy właściciel gruntu, prawni następcy właściciela, będący w posiadaniu gruntu, lub osoby prawa jego reprezentujące, a jeżeli chodzi o grunty oddane na podstawie obowiązujących przepisów w zarząd i użytkowanie – użytkownicy gruntu mogli w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie na tym gruncie jego dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną.
Forma wniosku – Przepisy dekretu nie wymagały dla zgłoszenia wniosku szczególnej formy. Zatem wniosek ten mógł być zgłoszony w dowolnej formie również ustnie, bo taką formę przyjęcia podania od strony przewidywał art. 15 ust. 1 obowiązującego w tym czasie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 z późn. zm.) z tym, że w takim przypadku, na okoliczność zgłoszenia podania ustnie organowi, winien zostać sporządzony protokół.
Uwzględnienie wniosku, a konkretnie, uzyskanie prawa do gruntu, było zależne od spełnienia jedynej przesłanki określonej w art. 7 ust. 2 tj. zgodności korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania ( co nie jest jednoznaczne z przeznaczeniem na cele użyteczności publicznej), a jeżeli chodzi o osoby prawne – ponadto, gdy użytkowanie gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem w myśl planu nie pozostaje w sprzeczności z zadaniami ustawowymi lub statutowymi tej osoby prawnej.
Ocena spełnienia tej przesłanki była uzależniona od istnienia planu zabudowania (obecnie zagospodarowania przestrzennego) „jednakże plany te w 1945 r. nie były publicznie udostępniane.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 marca 2010r.,III CZP 129/09, LEX nr 583849, dokonując wykładni art. 7 ust 2 dekretu warszawskiego stwierdził między innymi, że o spełnieniu przesłanki z tego przepisu czyli o tym, czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowy decyduje plan z chwili rozpoznania wniosku i nie można opierać rozstrzygnięcia o odmowie przyznania własności czasowej na opracowywanym dopiero planie zagospodarowania przestrzennego (por. też wyrok SN z 19 maja 201 ir., I CSK 332/10,LEX 898424).Takie trafne stanowisko jest przyjmowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 26 listopada 2008 r., I OPS 5/8, ONSA i WSA 2009/2/18).
Tryb dochodzenia roszczeń
Sytuacja gruntów warszawskich jest różnorodna w zależności od tego, czy byli właściciele lub ich następcy prawni złożyli stosowne wnioski o przyznanie, wieczystej dzierżawy, własności czasowej, później użytkowania wieczystego oraz czy i w jaki sposób zostały one załatwione.
Decydujące znaczenie dla istnienia roszczeń ma fakt złożenia przez byłych właścicieli lub ich następców prawnych wniosku o przyznanie wieczystej dzierżawy lub własności czasowej.
Jeżeli nie złożyli oni w terminie wniosku i nie ubiegali się o przyznanie uprawnień w trybie powołanych wyżej uregulowań, nie mają obecnie żadnych roszczeń ani co do praw do nieruchomości, ani odszkodowawczych. Jedynie przysługuje im, ich następcom pierwszeństwo w bezprzetargowym nabyciu, jeżeli nieruchomość w podanym do publicznej wiadomości wykazie została przeznaczona do sprzedaży (art. 34 u.g.n.). Nieuwzględnienie pierwszeństwa może stanowić podstawę do przyznania odszkodowania.
Jeżeli byli właściciele (ich następcy) złożyli wniosek i dotychczas nie został on załatwiony, to do jego rozpoznania jest właściwy Prezydent m.st. Warszawy i przysługuje skarga na bezczynność Prezydenta, którą należy wnieść do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Jeśli została wydana decyzja pozytywna to nastepnie powinna być zgodnie z art.7 ust.3 dekretu zawarta umowa o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego w zamian za zapłatę czynszu symbolicznego . W przypadku, gdy Prezydent m.st. Warszawy uchyla się od zawarcia umowy „ to byłemu właścicielowi ( następcy prawnemu ) przysługuje cywilnoprawne roszczenie o zobowiązanie do zawarcia umowy na podstawie art.64 k.c. w związku z art.1047 k.p.c. Zobowiązanie do jej zawarcia wynika z tej decyzji.
Jeśli natomiast wniosek o ustanowienie użytkowania wieczystego załatwiono odmownie, to byli właściciele i ich następcy prawni mogą wystąpić do samorządowego Kolegium Odwoławczego o stwierdzenie nieważności decyzji odmownej Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy jeśli grunt należał do gminy, lub do właściwego ministra do spraw budownictwa, jeżeli grunt należał do Skarbu Państwa. Większość decyzji odmawiała b. właścicielom zarówno prawa do gruntu, jak i odszkodowania.
Weryfikacja tych decyzji mogła polegać na wznowieniu postępowania jeżeli istniały przesłanki z art.145§1 k.p.a. lub stwierdzenie nieważności uregulowane w art.156§ 1 k.p.a. Często wydane decyzje odmowne z naruszeniem prawa wywołały nieodwracalne skutki prawne. W takiej sytuacji organ nadzorczy ograniczał się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa ( art. 158§2 k.p.a.).
Pojęcie nieodwracalnych skutków prawnych jest sporne w doktrynie i w orzecznictwie, a ma duże znaczenie dla byłych właścicieli, bowiem tylko w razie stwierdzenia nieważności mogą domagać się ustanowienia użytkowania wieczystego. W orzecznictwie przyjmuje się, że zaistniał stan nieodwracalnych skutków jeżeli ustanowiono prawo użytkowania wieczystego, bądź sprzedano nieruchomość dekretową, a nabywców chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.
Po stwierdzeniu nieważności decyzji postępowanie będzie się toczyło w trybie art.7 dekretu, a w przypadku stwierdzenia, że decyzja odmowna została wydana z naruszeniem prawa b. właściciele, ich następcy prawni mogą dochodzić odszkodowania na podstawie art. 160 k.p.a. tylko w granicach ujemnego interesu damnum emergens tj. szkody rzeczywistej, a nie lucrum cessans tj. utraconych korzyści. i takie powództwa są uwzględniane. Udowodnienie wysokości szkody spoczywa na dochodzącym, jej naprawienia.
Z uwagi na poniższą uchwałę nie ma znaczenia dla dochodzenia odszkodowania zmiana stanu prawnego jaka nastąpiła z dniem 1 września 2004r. spowodowana wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego, że art 160 k.p.a. w części ograniczającej odszkodowanie do szkody rzeczywistej jest niezgodny z Konstytucją. uchwala: pełnego składu Izby Cywilnej SN z 31marca 2011r. III CZP 112/10, OSNC.
Wynagrodzenie Kancelarii za prowadzenie sprawy
Kancelaria przyjmuje do prowadzenia wszelkie sprawy, które po wstępnej weryfikacji rokują możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń przez osoby prawne. Pierwsza konsultacja w sprawie jest bezpłatna. Jeżeli klient zdecyduje się na zawarcie umowy o obsługę prawną wynagrodzenie kancelarii składa się z dwóch części : kwoty za przyjęcie sprawy (zazwyczaj ok. 10 tys. zł) oraz wynagrodzenia za sukces w wysokości 15-30 % roszczenia, płatnego tylko w przypadku uzyskania odszkodowania lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości.
_____________________________________________________________
Ważne dokumenty prawne opublikowane przez Wydział Spraw Dekretowych i Związków Wyznaniowych:
źródło: (http://bip.warszawa.pl)