Obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami po rozwodzie bez orzekania o winie
Wiedza o obowiązku alimentacyjnym pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami jest oczywista, w sytuacji kiedy sytuacja majątkowa małżonka niebędącego wyłącznie winnym rozkładu pożycia uległa pogorszeniu w wyniku rozwodu. Wydaje się jednak, że dużo mniejsza jest świadomość o istnieniu obowiązku alimentacyjnego także w przypadku, gdy rozwód nastąpił bez orzekania o winie. Jednak w tym przypadku inne są przesłanki powstania obowiązku alimentacyjnego.
Zgodnie z art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro) małżonek rozwiedziony, który nie został wyłącznie uznany za winnego rozkładu pożycia, i który znajduje się w niedostatku może żądać od małżonka wyłącznie winnego dostarczenia środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwością zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi uprawnionemu do alimentów wygasa gdy ten ponownie wejdzie w związek małżeński. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Zgodnie z uchwałą SN z dnia 26 marca 1969 r., III CZP 16/69, LEX nr 924: „początkową datę płatności alimentów zasądzonych na podstawie art. 60 kro w wyroku orzekającym rozwód stanowi data uprawomocnienia się tego wyroku„.
Zgodnie z tezą wyroku SN z dnia 8 czerwca 1976 r., III CRN 88/76, LEX nr 2027: „Z uwagi na charakter świadczeń alimentacyjnych przeznaczonych na bieżące utrzymanie osoby uprawnionej, domaganie się ich za okres poprzedzający wytoczenie powództwa może być uzasadnione tylko wówczas, gdy pozostają z tego okresu nie zaspokojone potrzeby lub zobowiązania zaciągnięte przez uprawnionego względem osoby trzeciej na pokrycie tychże potrzeb.
Zawarcie małżeństwa wyznaniowego, które nie wywołuje skutków cywilnych, nie powoduje wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, ale powinno zostać uwzględnione przy ocenie zgodności dochodzonego roszczenia z zasadami współżycia społecznego (por. uchwała SN z dnia 17 grudnia 1991 r., III CZP 131/91, OSNCP 1992, nr 6, poz. 107).
Ustawowej przesłanki wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rozwiedzionego małżonka nie stanowi pozostawanie w konkubinacie przez uprawnionego do alimentacji rozwiedzionego małżonka (zob. wyrok SN z dnia 10 lipca 1998 r., I CKN 788/97, LEX nr 34443). Jak podkreślił SN „jednoznacznie wynika, że przesłanką wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rozwiedzionego małżonka zobowiązanego do alimentacji jest zawarcie nowego małżeństwa przez byłego małżonka uznanego za uprawnionego do alimentacji. Ustawodawca wyraźnie więc związał skutek w postaci wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami z zawarciem przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa”.
Bez znaczenia dla wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego jest zawarcie małżeństwa przez małżonka zobowiązanego. Możliwe jest również powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami na podstawie art. 138 w zw. z art. 61 k.r.o. Podstawę uchylenia obowiązku nie stanowi sprzeczność świadczenia z zasadami współżycia społecznego, ale zmiana stosunków. Przykładowo, rozwiedziony małżonek uprawniony, któremu sąd przyznał alimenty na podstawie art. 60 § 1 k.r.o., podjął dobrze płatną pracę, w związku z czym nie znajduje się już w niedostatku.
